Mleko matki to unikalny produkt, który przez miliony lat ewolucji doszlifowany został do perfekcji, by stać się idealnym pokarmem dla niemowlęcia. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca mleko kobiece jako główne i jedno z najważniejszych źródeł żywienia dla dzieci aż do szóstego miesiąca ich życia. Mleko matki nie tylko dostarcza niezbędnych składników odżywczych, ale także zawiera różnorodne substancje wspierające rozwój niemowląt. Dzieci odżywiane tą drogą chorują rzadziej, są zabezpieczone przed niedoborami żywieniowymi i rozwijają się prawidłowo. Ale czym tak naprawdę jest mleko kobiece?
Proces powstawania mleka kobiecego rozpoczyna się w gruczole piersiowym kobiety, który jest zdolny do produkcji pokarmu. Wielkość piersi nie ma tu większego znaczenia, istotny może być jedynie kształt brodawki sutkowej, który wpływa na komfort i efektywność karmienia dziecka. Za wytworzenie mleka odpowiadają pęcherzyki mleczne utworzone z komórek nazywanych laktocytami. Te czerpią z krwi matki substancje niezbędne do produkcji mleka, a każdy pęcherzyk posiada przewód mleczny, którym pokarm jest transportowany do brodawki sutkowej.
Wytwarzanie i wydzielanie mleka jest ściśle kontrolowane przez hormony. Proces ten rozpoczyna się już podczas ciąży i jest sterowany przez prolaktynę i oksytocynę. Te hormony są wydzielane przez przysadkę mózgową matki pod wpływem ssania piersi przez dziecko lub mechanicznego odciągania pokarmu. Prolaktyna stymuluje produkcję mleka, a oksytocyna sprawia, że pokarm uwalniany jest z piersi. Produkcja mleka jest także kierowana przez mechanizm autoregulacji, zależny od stopnia opróżnienia piersi przez niemowlę.
Mleko kobiece jest bogatym źródłem różnorodnych składników odżywczych. Zawiera wodę, białka i aminokwasy, węglowodany, tłuszcze i wolne kwasy tłuszczowe oraz minerały, pierwiastki śladowe i witaminy. Wyjątkowość mleka matki polega też na obecności biologicznie aktywnych substancji takich jak: żywe komórki odpornościowe, hormony, enzymy, czynniki wzrostu, prebiotyki czy komórki macierzyste.
Światowa Organizacja Zdrowia i różne stowarzyszenia prozdrowotne uznają mleko matki za „złoty standard” w żywieniu niemowląt. Zalecają wyłączne karmienie piersią do szóstego miesiąca życia, a następnie stopniowe rozszerzanie diety, z zachowaniem mleka matki jako podstawowego źródła pożywienia do końca drugiego roku życia.
Skład mleka kobiecego nie jest statyczny. Udział poszczególnych składników zmienia się w zależności od etapu karmienia piersią, dostosowując się do potrzeb rosnącego dziecka. Pierwsze mleko, zwane siarą, zawiera dużo składników odpornościowych oraz białek, witamin i minerałów. Po około dwóch tygodniach następuje proces przejścia od siary do mleka dojrzałego.
Mimo że karmienie piersią jest najlepsze dla dziecka, czasami nie jest możliwe. W takim wypadku istnieją mleka modyfikowane dostosowane do wieku dziecka. Choć oparte na mleku krowim, są one jednak udoskonalone tak, by jak najbardziej przypominały naturalny pokarm kobiecy. W sytuacjach, gdy karmienie naturalne nie jest możliwe, warto skorzystać z banków mleka, które przechowują pokarm oddawany przez kobiety posiadające jego nadwyżkę.